Ο ρόλος της γυναίκας στο έργο του Μολιέρου: Εισαγωγή/ Les femmes dans l'oeuvre de Molière : introduction
Les élèves qui ont participé à ce projet:
Assimomyti Iro, Fragouli Marina, Kakias Anastasios, Katsarou Maria, Konstantopoulou Anna, Kyvellos Antoine, Mai Dimitra, Papapostolou Adamantia, Varkarakis Spyridon, Vavva Ilida.
Introduction
De la révolte et de la libération
d’Agnès de l’École des Femmes à la caricature et la ridiculisation des Précieuses
Ridicules et des Femmes Savantes, que pourrait-on dire du féminisme
de Molière et de ses limites ? Il est évident qu’il fait preuve d’une
perspective féministe en se prononçant pour l’éducation des femmes et de leur
droit au bonheur tout en obéissant en même temps aux contraintes sociales de
son époque.
Selon
Lagarde et Michard (1), « Les grandes comédies contiennent toujours
une thèse qui ne commande pas l’action, mais ressort naturellement
du jeu des caractères. (…) Au lieu de subir une leçon de morale, nous saisissons des
personnages dans leur réalité complexe, et c’est la vie elle-même qui
nous invite à la réflexion. »
A travers les personnages féminins de
ses pièces, Molière a abordé principalement trois questions (2) :
L’éducation des filles
Il s’agit d’une question dominante au
XVIIe siècle. Molière conseille l’éducation par la douceur : « C’est
l’honneur qui les doit tenir dans le devoir, Non la sévérité que nous leur
faisons voir » (École des Maris, v.166-167) Il ne pense pas que
l’ignorance constitue une garantie de la vertu et défend l’idée d’une honnête
liberté (École des Femmes). Il s’oppose au caractère des « femmes
docteurs » qui à force de s’occuper de la science perdent leur charme féminin
et leurs qualités de maîtresse de maison. Son idéal est plutôt incarné par
Henriette (Les Femmes Savantes) et Elmire (Tartuffe).
L’amour et le mariage
Pour Molière, la grande règle est la
nature. Il pense qu’il y a des instincts raisonnables et des
passions qui ne sont pas forcément néfastes et dont la méconnaissance nous
expose à des échecs. L’amour est un élan du cœur qu’on ne doit pas
imposer par la force ni par la raison. Molière désapprouve la conception
autoritaire du mariage qui régnait au XVIIe siècle. Dans ses pièces, il rend
dégoutants les parents qui obligent leurs enfants à un mariage contre leurs
sentiments, il évoque la révolte de la nature chez les jeunes filles et le malheur
ou les infidélités où les mariages forcés risquent de conduire surtout les
femmes. Pour Molière le mariage est une chose sainte et sacrée qui doit
apporter à la femme la joie et non pas le dégout. Il doit être fondé sur
l’accord libre de deux personnes qui s’aiment et non pas sur l’obéissance et
l’oppression.
La préciosité
Molière déteste cette mode du XVIIe
siècle qui consiste à adopter un langage et des manières d'une délicatesse et
d'un raffinement artificiels. Il est impitoyable pour la préciosité ridicule
des Femmes Savantes qui ont la sotte prétention de vouloir se distinguer des
autres, de vivre seulement pour l’esprit, de refuser le mariage sous prétexte
que c’est un esclavage vulgaire et grossier et de mépriser l’amour parce
qu’elles considèrent que son « appétit grossier, aux bêtes nous ravale »
(Femmes Savantes, v. 47-48).
1. André Lagarde et Laurent Michard sont les auteurs d’une
anthologie de littérature française qui a longtemps servi de base à
l'enseignement du français dans l'enseignement secondaire en France et dans
d'autres pays francophones. Cette anthologie comporte 6 volumes publiés aux
éditions Bordas de 1948 à 1962 sous le titre Textes et littérature : Les grands auteurs français du programme.
2. Lagarde et Michard Collection Littéraire, 1970, XVIIe siècle :
Les grands auteurs Français au programme, Édition Bordas, pp. 173-208
Μερικά επεξηγηματικά
σχόλια για την εργασία πάνω στα έργα του Μολιέρου και τη θέση της γυναίκας σε
αυτά
Στο
πλαίσιο των αφιερωμάτων για τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας για τα Δικαιώματα των Γυναικών και των 400 χρόνων από τη γέννηση του Μολιέρου,
οι μαθητές του προχωρημένου τμήματος γαλλικών τής Α΄τάξης της κ. Σερβετά είχαν
την ιδέα να συνδυάσουν τα δύο γεγονότα και να εκπονήσουν μια εργασία για τη θέση της γυναίκας στην γαλλική κοινωνία του 17ου αιώνα, έτσι όπως αυτή
διαφαίνεται μέσα από τα γυναικεία πρόσωπα στο έργο του Γάλλου θεατρικού
συγγραφέα.
Μετά
από μια πρώτη εισαγωγή στο έργο και στις θεατρικές καινοτομίες του Μολιέρου,
κάθε μαθητής ανέλαβε να καταγράψει και να παρουσιάσει τους γυναικείους ρόλους
σε ένα από τα 10 γνωστότερα έργα του συγγραφέα. Επισκέφτηκαν και άντλησαν τις
πληροφορίες τους μέσα από γαλλικές ιστοσελίδες τις οποίες επισκέπτονται οι μαθητές
των γαλλικών σχολείων για τη μελέτη λογοτεχνικών κειμένων και αναλύσεων.
Παρουσίασαν τις πληροφορίες για το έργο που καθένας είχε αναλάβει σε ένα
διαμοιρασμένο σε όλους αρχείο, έτσι ώστε να γνωρίζουν όλοι τη πορεία της
εργασίας αφενός και το χαρακτήρα και τη δράση των υπόλοιπων θεατρικών
γυναικείων προσώπων αφετέρου. Στο τέλος, έχοντας γνωρίσει το σύνολο των
γυναικείων ρόλων, κάθε μαθητής πρότεινε έναν επίλογο σχετικά με τη θέση της
γυναίκας στην κοινωνία της εποχής και τις απόψεις του Μολιέρου για το θέμα. Η σύνθεση
των προτάσεών τους αποτελεί τον επίλογο της εργασίας.
Μέσα
από αυτή την έρευνα, οι μαθητές γνώρισαν τα βασικά σημεία της ζωής και του
έργου του μεγάλου γάλλου θεατρικού συγγραφέα, ήρθαν σε επαφή με αποσπάσματα
θεατρικού λόγου σε γαλλικά του 17ου αιώνα και προσέγγισαν στοιχεία
της κοινωνίας εκείνης της εποχής, μέσα από το γυναικείο ζήτημα. Παράλληλα, στον
τομέα της μεθοδολογίας, είδαν τα πλεονεκτήματα της συνεργατικής προσπάθειας
μέσω διαμοιρασμένου αρχείου αλλά ήρθαν και αντιμέτωποι με τον πειρασμό της
αντιγραφής και της λογοκλοπής. Έμαθαν για μία ακόμα φορά ότι πρόκειται για παράπτωμα,
γνώρισαν ψηφιακά εργαλεία για να τις ελέγχουν και εξάσκησαν την δεξιότητα της
σύνθεσης πληροφοριών, ώστε να τις αποφύγουν.
Συνεργασία και
επιστημονική εντιμότητα ως προς την μεθοδολογία από τη μια, θέατρο, γαλλική
γλώσσα και γυναικείο ζήτημα στη κοινωνία του 17ου αιώνα ως προς τον
πολιτισμό από την άλλη:
ο Μολιέρος μάς έδωσε την ευκαιρία για μια πολύ
ενδιαφέρουσα και καρποφόρα εμπειρία που έκανε τους μαθητές να αντιληφθούν ότι ο
αγώνας των γυναικών για μόρφωση και χειραφέτηση είναι ένας μακροχρόνιος αγώνας.
Και ότι σε αυτό τον αγώνα δεν είναι μόνες, αφού ο ίδιος ο Μολιέρος, έχοντας τη
δύναμη και το θάρρος να δείξει στη σκηνή πόσο υποκριτικά και καταπιεστικά φερόταν
η κοινωνία του στις γυναίκες, δημοσιοποίησε το πρόβλημα κι έβαλε με αυτό τον
τρόπο ένα λιθαράκι για την αναγνώριση και την αντιμετώπισή του.
1.
2.